امتیاز کاربران

برنامه ریزی آبیاری یک عملیات مدیریتی برای تعیین زمان آبیاری و میزان آب استفاده شده است . بدین معنی که هدف برنامه ریزی آبیاری، تعیین مقدار دقیق آب مورد استفاده در مزرعه و زمان بندی منظم کاربرد آن می باشد که اینکار با اندازه گیری نگهداشت رطوبت خاک انجام پذیر است. برنامه ریزی موثر نیاز به آگاهی از پارامترهای زیر دارد:

• ظرفیت نگهداشت رطوبت خاک
• نگهداشت رطوبت قابل دسترس در هر زمان
• آب مصرفی گیاه یا تبخیر و تعرق
• حساسیت گیاه به تنشهای رطوبتی در هر مرحله از رشد
• آبیاری یا باران موثر دریافت شده
• قابلیت دسترسی به منابع آب و زمان لازم برای آبیاری هر مزرعه

تصمیم برای انجام آبیاری به برآورد وضعیت رطوبتی خاک و گیاه و شاخصها و استراتژی های مورد نظر بستگی دارد.برنامه ریزی آبیاری بهینه بر اساس اندازه گیری یا تخمین نگهداشت رطوبت خاک و نیاز آبی گیاه، یکی از بهترین عملیاتهای مدیریتی برای مدیریت آبیاری است.معیارهای آبیاری و برنامه ریزی آبیاری شاخصهایی هستند که برای تعیین نیاز به آبیاری استفاده می شوند. شاخص آبیاری که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد نگهداشت رطوبت خاک و تنش رطوبتی خاک می باشد. تصمیم گیری نهایی به شاخصهای آبیاری، استراتژی و اهداف آبیاری بستگی دارد. آبیارها باید هدف را تعریف نموده و بر اساس آن معیارهای آبیاری و استراتژی را انتخاب نمایند. ظرفیت رطوبت خاک برای شروع آبیاری به استراتژی ها و اهداف زارع بستگی دارد. بعنوان مثال اگر هدف به حداکثر رساندن عملکرد باشد باید به گونه آبیاری شود که رطوبت خاک همواره بالاتر از حد بحرانی باشد. حد بحرانی معرف مقدار رطوبت خاک است که شرایط خشکتر از آن، ممکن است سبب کاهش عملکرد نسبت به حداکثر توان تولید گردد.مقدار آب مورد استفاده نیز به استراتژی های زارع بستگی دارد. بعنوان مثال زارع می تواند رطوبت خاک را تا حد ظرفیت زراعی یا کمتر از آن پر نماید. اگر امکان وقوع بارندگی نباشد و آبیار بخواهد دور آبیاری را بیشتر کند بهتر است خاک را تا حد ظرفیت زراعی آبیاری نماید. اگر امکان وقوع بارندگی باشد منطقی نیست که خاک را تا حد ظرفیت زراعی آبیاری کند و فضایی برای باران نگه ندارد. اگر هدف زارع به حداکثر رساندن بازده خالص باشد، لازم است که معیارهایی از قبیل درآمد خالص مورد توجه قرار گیرد.اهمیت برنامه ریزی آبیاری در این است که آبیار را قادر می سازد تا مقدار دقیق آب را برای تامین هدف خویش بکار گیرد که این سبب افزایش راندمان آبیاری می شود. فاکتور اساسی برای رسیدن به این مهم، اندازه گیری دقیق حجم آب استفاده شده یا عمق آب مصرف شده می باشد. زارع بدون آگاهی از اینکه چه مقدار آب بکار رفته است نمی تواند آب را برای به حداکثر رساندن راندمان مدیریت کند. لازم به ذکر است که توزیع یکنواخت آب در سراسر مزرعه برای دستیابی به حداکثر منافع از برنامه ریزی و مدیریت آبیاری بسیار مهم می باشد. کاربرد صحیح آب، از پر آبیاری (آبیاری بیشتر از حد مورد نیاز) و کم آبیاری (آبیاری کمتر از حد موردنیاز) جلوگیری می کند.پر آبیاری سبب اتلاف آب، انرژی و نیروی انسانی، شستشوی مواد غذایی از ناحیه ریشه گیاه و دور شدن آن از دسترس گیاه، کاهش تهویه خاک و در نتیجه کاهش عملکرد گیاه می شود. کم آبیاری نیز با وارد نمودن تنش به گیاه سبب کاهش عملکرد می شود.
مزایای برنامه ریزی آبیاری
1. عملکرد محصول و کیفیت آن و در نتیجه درآمد خالص افزایش می یابد.
2. کشاورز را قادر می سازد ضمن برنامه ریزی تناوب آبیاری در میان مزارع مختلف، تنش آبی گیاه را به حداقل رسانده و عملکرد را حداکثر کند.
3. با کاهش آبیاری از هزینه های آب و نیروی انسانی کاسته شده و در نتیجه آن، حداکثر استفاده از ذخیره رطوبت خاک به عمل می آید.
4. کاهش اثرات سوء زیست محیطی در نتیجه کنترل آبشویی و رواناب سطحی.
5. رواناب سطحی و نشت عمقی کاسته شده و در نتیجه هزینه کود کاهش می یابد.
6. از آب ذخیره شده در نتیجه برنامه ریزی آبیاری، می توان در آبیاری گیاهان کم ارزش، که در طول مدت کم آبی نمی توان آبیاری کرد، استفاده نمود که سبب افزایش درآمدهای جانبی می شود.
7. مشکلات غرقابی کم شده و بواسطه آن لزوم زهکشی کاهش می یابد.
8. برنامه ریزی آبیاری با تنظیم آبشویی در کنترل مشکلات ناحیه ریشه گیاه کمک می کند.

برای افزایش بازدهی آبیاری اقدامات زیر سودمند خواهد بود:از بین بردن پیچ و خم‌های کاناهای سنتی و لایروبی انهار و پاک کردن عوامل کند کننده سرعت نظیر: خارو خاشاک و علف‌های هرز و همچنین لایروبی و بهسازی شبکه زهکش‌ها و اصلاح آب بندانها با بالابردن حجم ذخیره ای آنها
قطعه بندی و تسطیح اراضی و بهبود شیب اراضی با ماشین آلات و وسایل تسطیح، همچنین باید از کشت شالی در اراضی شیبدار و دامنه کوهها و همچنین سواحل دریا به دلیل پرت زیاد آب تا زمانی که اراضی مرغوب قابل کشت در دشت وجود دارد، جلوگیری شود.
اصلاح و تغییر روش‌های آبیاری سنتی به سیستم آبیاری تحت فشار برای سایر محصولات کشاورزی .
کم نمودن نفوذ پذیری خاک بستر در صورتی که نوع خاک سبک و دانه درشت باشد با افزایش رس و تحکیم آن، در صورتی که امکان پوشش بتونی به دلیل هزینه زیاد مقدور نباشد .
تدوین برنامه و اجرای طرح جامع آموزش و ترویج کشاورزی .
رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان و تضمین خرید و فروش این محصولات توسط ارگان‌های ذیربط دولتی .
مشخص نمودن انواع گیاهان قابل کشت (الگوی کشت) در هر منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و آب و خاک
مشخص نمودن نوع و بافت خاک هر منطقه و میزان نفوذ پذیری آن .
نیاز آبی گیاه در طی مراحل رشد و مشخص نمودن فواصل زمان آبیاری برای هرگیاه با توجه به آب و هوای هر منطقه، مقدار آب مود نیاز برای هر هکتار و کیفیت آن در منطقه جهت هر نوع گیاه.
پوشش کانال‌های آبرسانی و انهار در مناطقی که افت در مسیر آبرسانی مشهود است .
احداث بندها و دریچه های تقسیم و بندهای گابیونی با نصب دریچه و مقسم و اشل اندازه‌گیری .
تهیه و تدوین برنامه گردش آب و اعمال مدیریت بهینه توزیع در بهره برداری از تأسیسات مربوطه. چون بر خلاف روش آبیاری تحت فشار ، سیستمهای آبیاری سطحی مستلزم یک کار مدیریتی و نظارت دقیق در توزیع صحیح است تا یک کار سرمایه گذاری. هرچند کشاورزان با این روش به تجربه آشنایی دارند لیکن پیشرفت‌های علمی و انتقال دانش فنی در زمینه بالابردن بازدهی آبیاری به کشاورزان انتقال نیافته است.

سوپر جاذب چیست ؟
یک ماده افزودنی خاک بوده که آب و مواد غذایی را جذب و حفظ می کنند و با خاک کشت همراه گشته و به رشد مطلوب گیاه، کاهش اتلاف آب و هزینه های آبیاری کمک می نماید. اساس ساخت این پلی مرها آلی بوده و به صورت مصنوعی تولید می‌گردند از پلی اکریلات پتاسیم و کوپلمیرهای پلی اکریل آمید ساخته شده و ویژگی منحصر به فرد آن بالا بودن ظرفیت جذب آب و حفظ آن است این مواد پس از استفاده مستمر، در خاک کشت هیچگونه تغییری ایجاد نمی نماید و گیاهان ارگانیسم های زنده خاک یا آب سطحی را آلوده نمی سازند. مطالعات توسط سازمان محیط آلمان و سایر کشورها نشان داده که استفاده از این ماده هیچگونه عوارضی برای انسان، گیاه و خاک و محیط زیست ندارد. این مواد تقریباً 500 – 200 برابر وزن خود آب جذب می کنند، در این حال پس از آبگیری دانه های خشک مواد سوپر جاذب ژل دانه دانه بوجود می آورند با استفاده از این پلی مر می توان دور آبیاری را افزایش داد. این مواد شامل سه نوع کاتیون، آنیونی و خنثی می باشد که در کشاورزی نوع آنیونی آن با داشتن بار منفی مورد توجه می باشد. سوپر جاذبه های آنیونی با دارا بودن قابلیت بالای ظرفیت کاتیونی قادرند علاوه بر جذب مقادیر قابل توجهی آب، کاتیون‌های موثر و مفید در رشد گیاه را در خود جذب کنند و ضمن جلوگیری از هدر رفتن آنها در موقع لزوم آنها را در اختیار گیاه قرار دهند. این مواد بی بو، بی رنگ و بدون خاصیت آلایندگی خاک، آب و بافت گیاهی می باشند.
مزایای استفاده از پلی مرهای سوپر جاذب در کشاورزی
• افزایش ظرفیت حفظ آب و مواد غذایی خاک برای مدت طولانی
• کاهش تعداد نوبتهای آبیاری تا حد 50 درصد
• مصرف یکنواخت آب برای گیاهان
• رشد سریع تر و مطلوب تر ریشه با ذخیره مواد غذایی
• کاهش شستشو آب و مواد غذایی موجود در خاک
• کاهش هزینه های آبیاری
• فراهم نمودن رطوبت پوسته خاک
• بالا بردن ظرفیت تبادلی سوپر جاذب ها و تبادل کاتیونی در خاک
• به حداکثر رساندن پتانسیل تولید محصول
• رشد سریع تر و سالم تر گیاهان مخصوصاً در مناطق بسیار گرم و خشک
• مصرف بهینه کودهای شیمیایی
• محافظت ریشه های روی خاک در برابر خشک شدن در زمان حمل و نقل و انبار کردن نهال ها
• هوا دهی بهتر در خاک
• امکان کشت در مناطق بیابانی و سطوح شیب دار
• افزایش فعالیت و تکثیر قارچهای مایکوریزا
• ثبات و اثر طولانی سوپر جاذب
• تقویت حالت تخلخل ، تغذیه پذیری و ثبات ساختار کشت
مقدار کاربرد سوپر جاذب ها
مقدار کاربرد آن بستگی به نوع سوپر جاذب، بافت، خاک، گونه گیاهی و شرایط اقلیمی منطقه دارد. خاک رسی به دلیل دارا بودن درصد بالاتری خلل و فرج زیر نیاز کمتری به سوپر جاذب نسبت به خاک شنی و لومی دارد. بنابراین خاک شنی به دلیل قابلیت نگهداری آب کمتر عکس العملی بهتری نسبت به خاک رسی در مقابل کاربرد سوپر جاذب نشان داده ، در نتیجه میزان کاربرد آن در خاکهای رسی کمتر از خاکهای لومی و شنی است مقدار مصرف آن در خاکهای نواحی گرم و خشک به مراتب بیشتر از نواحی مرطوب و خشک می باشد کاربرد آن در نواحی مرطوب عمدتاً در گیاهان مستقر در شیب ها توصیه می شود . میزان کاربرد برای گیاهان آبدوست بیشتر از خشکی دوست است.
کاربرد بیش از حد آن توصیه نشده زیرا این ماده در اثر جذب آب متورم می شود و ممکن است موجب خروج ریشه ها و گیاه از خاک شود. لازم به ذکر است که روش کاربرد سوپر جاذب تأثیر به سزایی روی میزان مصرف آن به خصوص تحت شرایط مزرعه ای دارد . به هر حال کاربرد این مواد بسته به شرایط مختلف می تواند نیاز آبیاری را تا 50 درصد کاهش دهد.
روش کاربرد سوپر جاذب ها
پلی مر سوپر جاذب می تواند به روش کپه ای ( درون گودالی ) ، نواری و اختلاط کامل با خاک به کار روند . نکته مهم در هنگام کاربرد این مواد این است که باید به خوبی با خاک مخلوط شوند و در سطح خاک استفاده نشوند علت این امر تأثیر اشعه خورشید و اشعه ماورا بنفش روی سوپر جاذب بوده که موجب شکستگی سریع آن می شود. این ترکیب هم چنین به عنوان بستر رویش گیاه و بصورت خالص و بدون خاک نیز می تواند مورد استفاده گیرد . در این شرایط بهتر است عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را به آن اضافه نمود .کاربرد آن به دو صورت خشک و آبگیری ( ژل ) توصیه می شود. در صورتیکه به صورت ژل در خاک مصرف شود .
نوع پودری آن دارای دوام کمتری بوده و حدود 12 – 6 ماه در خاک پایدار است و بیشتر بعنوان پوشش بذر و نیز برای ریشه های لخت نشاها و جوانه هایی استفاده می شود که رطوبت برای آنها بسیار بحرانی باشد . هنگام کاربرد برای درختان ، قسمتی از خاک پای درخت را خارج نموده و به مقدار لازم سوپر جاذب را با مقداری خاک مخلوط کرده ، سپس این مخلوط را در قسمت زیرین ریخته و روی آن را با خاک معمولی پر می نمائیم . در گلدان بهتر است سوپر جاذب را با مقداری خاک مخلوط کرده و به صورت لایه ای در قسمت پایین گلدان مصرف کرد تا از هدر رفتن آب جلوگیری نماید . هم چنین می توان سوراخهای تا دو سوم عمق گلدان ایجاد کرد و مقدار لازم پلی مر خشک را درون آنها ریخته ، آن را فشرد و سپس سوراخها را با مقداری خاک معمولی پوشاند. تعداد سوراخها و مقدار پلی مر بستگی به اندازه گلدان دارد.
در مزارع پلی مر به دو صورت به کار می رود . در روش اول پس از پخش سطحی سوپر جاذب آن را توسط شخم تا عمق زیر ناحیه ریشه بر می گردانیم آنگاه می توان مبادرت به کاشت گیاه نمود .
در روش دوم از کود پاش نواری استفاده می کنیم که طی آن سوپر جاذب توسط لوله های دستگاه در کنار ردیفهای کاشت و در عمق ریشه های قرار می گیرد.
این مواد پس از تماس با آب بصورت یک ژل متورم در آمده و آب و مواد غذایی محول را در خود نگه می دارند بررسیها نشان داده که کاربرد سوپر جاذب بسته به نوع گیاه ، بافت خاک و شرایط اقلیمی موجب کاهش آب مصرفی به میزان 50 – 40 درصد می شود .
زمینه های کاربرد سوپر جاذب ها
1- کشاورزی
2- مصارف بهداشتی و پزشکی و داروسازی
3- حفظ تازگی میوه و سبزی بسته بندی
4- برف مصنوعی
5- ژل های مخصوص آتش نشانی
نکات مورد توجه
سوپر جاذبه ها جایگزین کودهای شیمیایی و آبیاری نمی باشند . این مواد تنها قابلیت نگهداری آب و برخی ازعناصر غذایی مورد نیاز گیاه را در خاک افزایش می دهند و از آبشویی و هدر رفتن N , K , Zn , Fe , B , P خاک جلوگیری بعمل می آورند. سوپر جاذبه ها می توانند با کود شیمیائی ، علف کش ها و آفت کش ها مخلوط شده و بدون هیچ گونه اثر متقابل با یکدیگر به کاربرده شوند. این مواد پس از 12 - 5 سال در اثر تجزیه میکروبی و تاثیر نور خورشید به تدریج از بین می روند و به موادی همچون آب و دی اکسید کرین و آمونیوم تبدیل می شوند . وهیچ آسیبی به طبیعت وارد نمی کنند.

امتیاز کاربران

نگهداری و بهره برداری درست از سیستم های آبیاری تحت فشار یکی از موضوعاتی است که در سال های اخیر در مجامع علمی مورد توجه قرار گرفته است. لذا شناساندن فواید کاربردی آن در راستای افزایش بهره وری محصولات کشاورزی و بالا بردن عمر مفید سیستم و کاهش منابع آبی امری ضروری است .

بدیهی است عملیات نگهداری، بازرسی و انجام تعمیرات به موقع شبکه آبیاری تحت فشار در طول فصل آبیاری و دوره استراحت از اولویت خاصی برخوردار است. چنانچه عملیات نگهداری از سیستم آبیاری تحت فشار به درستی صورت نگیرد، طرح های آبیاری کارایی خود را از دست می دهند.

عملیات نگهداری شامل انجام یک سلسله عملیات اجرایی و تعمیراتی است به منظور فعال نگاه داشتن شبکه آبیاری تحت فشار. این عملیات شامل تعمیر و نگهداری از ایستگاه پمپاژ که خود شامل پمپ و تاسیسات مکانیکی و برقی ایستگاه پمپاژ، خط لوله آبرسانی و توزیع آب، کلیه شیر آلات و تجهیزات به کار رفته در طول خطوط می باشد. همچنین بخشی از به تعمیرات اتصالات به کار رفته شامل لوله و آبپاش ها می باشد. بخشی از عملیات مذکور می تواند به صورت سالیانه، فصلی و یا مستمر بسته به ضرورت انجام گردد.

نگهداری مناسب، با توصیه کارشناس طرح، موجب طولانی تر شدن عمر وسایل و تجهیزات آبیاری می شود و موجب کاهش هزینه سالانه قابل توجهی می گردد.

۱۰ نکته در مورد نگهداری و حفاظت از سیستم آبیاری بارانی:

۱- بازدید مداوم از اجزا سیستم ضروری است و تعمیرات یا تعویض قطعات آسیب دیده یا فرسوده را باید به موقع انجام داد.

۲- بایستی از ورود مواد زاید به داخل لوله های اصلی و جانبی به هر وسیله ممکن از جمله نصب توری در اطراف محل آبگیری جلوگیری نمود.

۳- لوله های زیر خاک از هر جنس که باشند بایستی حتی الامکان بعد از اتمام کار از آب تخلیه شوند.

۴- در صورتیکه به هر دلیل به ناچار بعضی از آبپاش ها حذف شده باشند، باعث افزایش فشار در سیستم می گردد، در نتیجه آب بیش از حد به صورت پودر پخش می شود لذا بایستی با استفاده از شیر فلکه فشار را تا حدودی کاهش داد.

۵- تجمع شن وماسه و مواد زاید در اطراف آبپاش باعث جلوگیری از چرخش آبپاش و یا کاهش سرعت آن می گردد. در این حالت با تکان دادن آبپاش به سمت بالا و پایین می توان مشکل را برطرف نمود.

۶- زمانی که در آبیاری نباتات ساقه بلند مانند ذرت، رایزر های ۲ متری روی شیر خودکار بکار می رود بایستی از سه پایه استفاده کرد.

۷- با شروع فصل آبیاری بایستی لوله های اصلی را سریع شستشو داده و از عدم گرفتگی آن ها اطمینان حاصل کرد.

۸- اگر برای پخش کود یا سم از سیستم استفاده می شود، بعد از پایان کار باید لوله ها و آبپاش ها شستشو شوند و جهت جلوگیری از هر گونه آلودگی، از برگشت آب آلوده به محل آبگیری خودداری نمود.

۹- در زمان نگهداری، لوله ها و اتصالات در مکانی مناسب سرپوشیده قرار گرفته شوند و نبایستی در مجاورت اسید، سموم و کودهای شیمیایی و یا در تماس با کودها و مواد زاید حیوانی قرار گیرد.

۱۰- در حال حاضر همه مسیولین زارعین و باغداران به این مسیله واقف شده اند که استفاده از روش های آبیاری تحت فشار مناسب ترین روش آبیاری است. اما چنانچه بهره برداران اطلاعات کافی از نحوه کار سیستم و نگهداری و یا مزایای آن نسبت به سایر روش ها نداشته باشند با بهره برداری غلط از سیستم تحت فشار دچار ضرر و زیان سنگینی می گردند.

امتیاز کاربران

به نظر شما بهترین زمان برای شروع آبیاری چه موقعی است؟ آیا شما زمانی آبیاری را شروع می کنید که علایم کم آبی در گیاه بوجود آمده است؟ با بدانید زمانی که گیاه علایم کمبود آب را بروز می دهد، برای آبیاری بسیار دیر است. با اینکه گیاه فعالیت خود را از سر می گیرد اما بازده های مورد نظر و ضروری ، برای اینکه آبیاری صرفه اقتصادی داشته باشد به دست نخواهد آمد. بنابراین لازم است زمان آبیاری با دقت تعیین شود. هنوز دستگاهی که هم ارزان باشد و هم دقت بالایی داشته باشد برای تعیین زمان دقیق آبیاری ساخته نشده است لذا در حال حاضر تنها تجربیات صحرایی می تواند پاره ای مشخصات را که به گونه ای با تشنگی خاک ارتباط دارد، روش سازد و بدون آنها کشاورز در مقابل محیط زنده ای که با آن سروکار دارد به صورت غیر فعال در می آید.

موارد زیر نیز اگر با تجربیات شخصی ترکیب شوند می تواند در تعیین زمان دقیق آبیاری راه گشای کشاورزان باشند:

۱- با توجه به اینکه دور آبیاری چند روزی بیش نیست (معمولا ۵ الی ۱۲ روز) و در این فاصله کوتاه نباید هیچ نقطه ای از منطقه تحت آبیاری با کمبود آب مواجه گردد. برای احتیاط لازم است نه بخاطر اولین قطعه بلکه با توجه به آبیاری به موقع آخرین قطعه، آبیاری را زودتر از موعد مقرر انجام داد.

۲- بارندگی خیلی کم را نباید به حساب آورد زیرا در اکثر حالات این باران ها بلافاصله بوسیله برگها و خاک های سطحی جذب می شود. البته این باران ها به مصرف گیاه نمی رسند اما برای گیاهان مخصوصا در آب و هوای بسیار خشک اثرات غیر مستقیمی خوبی دارند.

۳- رگبارهای شدید را باید خارج از محدوده رطوبت قابل استفاده منظور داشت زیرا که اگر بارندگی از حدی بیشتر باشد آب در اثر نفوذ عمقی و یا جریان سطحی تلف می شود.

۴- لازم است به نیاز آبی گیاه در دوره های بحرانی توجه خاصی مبذول داشت. دوره بحرانی برای غلات به طور کلی دوره گل دادن و یا تشکیل جوانه ها و در مورد درختان میوه بزرگ شدن میوه ها است.

توجه داشته باشید روش های دیگری هم برای محاسبه زمان شروع آبیاری وجود دارد مانند روش تواتر که در مقاله های دیگر خواهد آمد.

منبع: کتاب مبانی آبیاری و اصول طراحی روش های آبیاری بارانی کلاسیک

امتیاز کاربران

کاهش نزولات جوی و بالطبع پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی در ایران از معضلات اساسی بخش کشاورزی است .

با توجه به این وضعیت بهترین راه حل برای رفع این مشکل چه می تواند باشد؟ مناسب ترین سیستم آبیاری چه سیستمی است؟چگونه بایستی مصرف آب در مزارع را به حداقل برسانیم؟

یکی از بهترین شیوه های مصرف آب کمتر ، استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای است .

آشنایی با استفاده صحیح از سیستم آبیاری قطره ای ، باعث می شود هزینه نگهداری سیستم به حداقل رسیده و آب کافی ، به اندازه و به موقع به گیاه برسد . در این صورت حداکثر تولید با حداقل آب مصرفی به دست خواهد آمد .

تعریف آبیاری قطره ای :

آبیاری قطره ای از نظر کلی ، به معنای رساندن تدریجی ولی پیوسته آب و مواد غذایی به گیاه است ، به صورتی که همیشه رطوبت لازم و مواد مورد نیاز در خاک وجود داشته باشد و در اختیار گیاه قرار گیرد . قطره چکان ها در سیستم آبیاری قطره ای به نوعی خط حمله می باشند و اگر از آنها به درستی محافظت نشود راندمان کل سیستم را پایین و حتی موجب خسارات فراوانی به گیاهان می شوند. ما در اینجا هفت دستورالعمل را آماده نموده ایم تا شما را در نگهداری از قطره چکان ها یاری رسانند.

۱- کنترل قطره چکان ها از نظر گرفتگی روزنه ها مهم ترین کاری است که باید در طول کار سیستم انجام شود . دبی قطره چکان ها می بایست مرتبا بررسی شود .

۲- چنانچه در طول لترال (لوله های پای درخت) یک قطره چکان گرفته شود ، آن قطره چکان را تعویض کنید ، ولی چنانچه تعداد بیشتری قطره چکان مسدود باشد علت را باید از ابتدای لترال بررسی نمود .

۳- جهت کاهش تشکیل رسوب آهن در قطره چکان ها ، اسید سولفوریک به آب آبیاری اضافه نمایید .

۴- در صورتی که خطر انسداد قطره چکان ها یا لوله ها توسط موجودات زنده مانند جلبک ، قارچ و باکتری می باشد ، بایستی با عمل کلرزنی آن ها را از بین برد .

۵- جهت توزیع یکنواخت فشار در سیستم و بالطبع آبدهی یکسان قطره چکان ها ، ضروری است از قطره چکان های تنظیم کننده ی فشار استفاده شود .

۶- در خلال آبیاری قطره ای ، نمک ها در زیر سطح خیس شده خاک توسط قطره چکان ، تجمع می یابند . بعد از این فرایند و هنگامی که باران می بارد نمک ها به محیط ریشه وارد شده و باعث شور شدن آن می شود . برای جلوگیری از این موضوع با شروع بارندگی می بایست سیستم را روشن نمود تا نمک ها وارد محیط ریشه نشوند .

۷- معمول ترین اسید هایی که برای رفع رسوبات مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از اسید کلریدریک ، اسید فسفریک و اسید سولفوریک . از این میان اسید کلریدریک به دلیل مسمومیتی که برای گیاه ایجاد می کند و اسید فسفریک به دلیل به هم زدن موازنه غذایی گیاه کمتر استفاده می شوند و بنابراین اسید سولفوریک به دلیل محدودیت کمتری که دارد مناسب ترین اسید برای اسید شویی است.

امتیاز کاربران

انتخاب روش های آبیاری هر کدام مناسب استفاده در شرایط خاصی هستند، که در آن باید به شرایط منطقه، نتایج آزمایشات آب و خاک، الگوی کشت، کیفیت آب و خاک و شرایط اقلیمی توجه کرد. در زیر برای آرایش های آبیاری مختلف موارد استفاده ای را بیان کرده ایم که می تواند به عنوان راهنمایی کلی مورد استفاده قرار گیرد.

روش آبیاری قطره ای با آرایش یک ردیفه:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی کمی هستند.

– فاصله کشت گیاهان به هم نزدیک باشد.(کمتر از دو نیم متر)

– مناسب سال های اولیه رشد درختان

آبیاری قطره ای با آرایش دو ردیفه:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی زیاد هستند.

– فاصله کشت گیاهان به هم نزدیک باشد. (کمتر از ۳ متر)

– درختان مسن و باغات میوه (به ویژه در صورت تغییر روش آبیاری سنتی به قطره ای)

آبیاری قطره ای با آرایش لوپ یا حلقه ای:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی متوسط تا زیاد هستند

– فاصله کشت گیاهان زیاد باشد (بیشتر از ۴ متر)

– درختان جوان تا مسن (درختان جوان با تعداد قطره چکان کمتری آبیاریس می شوند و به مرور و با رشد آنها به تعداد قطره چکان های اضافه می شود)

آبیاری قطره ای نواری یا تیپ:

– مناسب گیاهان ردیفی و کشت های بوته ای با فواصل کم

– عموما برای کشت های یکساله مانند صیفی جات استفاده می شود

آبیاری با بالبر:

– برای درختان با نیاز آبی بالا

– درختان مسن

– مناسب برای جاهایی که آب به صورت نوبتی در اختیار کشاورز است.

– کیفیت فیزیکی آب خیلی مناسب نباشد

– باغات قدیمی با فواصل زیاد

سایر روش های آبیاری:

– در کارهای خاص کاربرد دارند که انتخاب آنها باید با دقت و در نظر گرفتن شرایط باشد.

منبع:

کتاب طراحی سیستم های آبیاری قطره ای تالیف مهندس امین روشنی

امتیاز کاربران

هوشمند سازی و شرح کلی آن: شاید بتوان گفت مهمترین قسمت در طرح آبیاری قطره ای قسمتی هوشمند سازی سیستم می باشد. قسمتی که به دلیل نگاه سنتی کاملا مهجور مانده است .
اگر کل یک سیستم قطره ای به یک میزان معلوم در مصرف آب صرفه جویی کند سیستم هوشمند آبیاری قطره ای به همان اندازه در مصرف آب وانرژی و نیروی کار موثر است لذا با صرف هزینه اندک میتوان سیستم را به حداکثر بهروری رساند.

محاسن سیستم:
1. قابلیت اتصال به انواع سنسورها:
• سنسور رطوبت: که با نصب این سنسور این قابلیت را به دستگاه می دهد که با تنظیم مقدار رطوبت خاک توسط اپراتور با کاهش رطوبت خاک دستگاه فعال شده و هنگامی که رطوبت خاک به حد مطلوب رسید سیستم غیر فعال می شود.
• سنسور باران: با نصب این سنسور در هنگام بارندگی سیستم غیر فعال می شود.
2. بر اساس مصرف هر گیاه مقدار آب لازم و روزهای آبیاری در دستگاه تعریف شده که کار آبیاری طبق تنظیمات صورت می گیرد.
3. بدلیل نصب سوییچ فشار( pressure swich)سیستم پمپ با افت فشار در مواقع غیر آبیاری پمپ فعال شده و بدنبال آن مصرف بی دلیل برق را در پی دارد ،که با قابلیت کنترل پمپ توسط دستگاه در مصرف جریان برق بطور چشمگیری صرفه جویی می شود.
4. امکان کنترل سیستم توسط ریموت کنترل
5. امکان کنترل دستی سیستم در مواقعی که نیاز به آبیاری بیشتردر بعضی قسمت ها داشته باشیم.
6. امکان نصب و کنترل (master valve) جهت کنترل ورودی اصلی به کل سیستم و قطع جریان آب در مواقعی که سیستم غیر فعال میباشد.
7. امکان کنترل و ساپورت 13 انشعاب توسط دستگاه.
8. امکان خارج کردن روزهای مختلف از مدار آبیاری برای مکانهایی که در روزهایی خاص آب وارد سیستم باغ یا فضای سبز می شود.
9. کلیه شیر برقی ها ضد آب بوده و به دلیل کارکرد دستگاه و کل سیستم با برق 24 ولت هیچ گونه خطر جانی ناشی از برق گرفتگی وجود نداشته و سیستم کاملا ایمن می باشد.
10.تنظیم انواع آبیاری برای فصلهای مختلف سال که مقدار ریزش آب درفصول مختلف با توجه به نیاز گیاه تنظیم می گردد.
11.اعلام هشدار مواقعی که در سیستم مشکلی بوجود می آید و درج علت در صفحه نمایشگر دستگاه.

امتیاز کاربران

آبیاری قطره ای عبارتست از پخش آهسته آب بر سطح یا زیر خاک به صورت قطرات مجزا ، پیوسته ، جریان باریک یا اسپری ریز از طریق قطره چکانها یی که در طول خط انتقال آب قرار دارند گرچه در محیط گلخانه می توان تمام خاک گلدان را، بدین شیوه مرطوب نگاهداشت ولی در مزرعه ، عملاً همه خاک گرداگرد ریشه ها مرطوب نمی گردد، ولی به تحقیق ثابت شده است که اگر حدود 25 درصد از ریشه های گیاه، به اندازه کافی، آب دریافت دارند گیاه می تواند به رشد عادی خود ادامه دهد. با آبیاری قطره ای به مقدار زیادی در مصرف آب صرفه جویی به عمل می آید. در این روش ها این امکان به وجود می آیدتا عمل آبیاری تا حد رفع نیاز آبی گیاه انجام شود و به میزان زیادی از اتلاف آب به صورت نفوذ عمقی ،ایجاد رواناب و تبخیر کاسته می شود. آبیاری قطره ای دارای روشها و مفاهیم متعددی مانند آبیاری دریپ ، آبیاری زیر بستری ، آبیاری فواره ای و آبیاری اسپری است .

انواع سیستم های قطره ای
آبیاری دریپ :
پخش آهسته آب برسطح خاک به صورت قطرات مجزا یا پیوسته ، یا جریانهای باریک از حفره های ریز آبیاری دریپ نام دارد . در بیشتر موارد آبیاری دریپ و آبیاری تریکل ( قطره ای ) مترادف یکدیگر به کار می روند . مجرای قطره چکان قابل تنظیم است، و به فراخور نیاز گیاه، می توان میزان آب را کنترل کرد .لوله ها از پلاستیک سیاه برگزیده می شوند که هم قیمت آن ارزانتر است و هم به سبب رنگ سیاه آنها جلبک ها نمی توانند بر روی آنها رشد کنند.
آبیاری زیر بستری :
پخش آهسته آب در زیر سطح خاک از قطره چکانهایی با دبی در حدود آبیاری دریپ ، آبیاری زیر بستر نام دارد . این روش با آبیاری زیر زمینی متداول که در آن ناحیه ریشه گیاه با کنترل سطح ایستابی آبیاری می شود متفاوت است و نباید اشتباه گرفته شود .
آبیاری فواره ای (بابلر):
پخش آب بر سطح خاک به صورت جریان باریک یا فواره از سوراخی با دبی بیشتر از آبدهی آبیاری دریپ یا زیر بستری اما معمولاً کمتر از 1 گالن بر دقیقه ، آبیاری فواره ای نامیده می شود . دبی قطره چکان در این آبیاری از سرعت نفوذ نهایی خاک بیشتر است و ایجاد یک حوضچه برای نگهداری یا کنترل پخش آب ضروری می باشد.
آبیاری اسپری :
پخش آب بوسیله یک اسپری یا مه پاش کوچک بر سطح خاک به آبیاری اسپری معروف است . در این روش هوا در پخش آب نقش اساسی را بعهده دارد در حالیکه در روشهای دریپ ، فواره ای و زیر بستری ، خاک عامل اصلی محسوب می گردد .
طرز کار کلی سیستم قطره ای :
در آبیاری قطره ای آب از یک شبکه لوله کم فشار به صورت یک الگوی از قبل تعیین شده ، پخش می گردد . وسیله خروج آب به خاک « قطره چکان » نام دارد . قطره چکانها از طریق یک نازل باریک یا مسیر جریان طویل ، فشار موجود در شبکه لوله را کاهش می دهند و موجب کاهش دبی تخلیه تا حدود لیتر بر ساعت می شوند .
آب بعد از خروج از قطره چکان توسط نیروها ی کاپیلارتی و ثقل در نیمرخ خاک جریان می یابد ، بنابراین سطحی که به وسیله هر قطره چکان خیس می شود با عوامل محدود کننده جریان افقی آب محدود می گردد . در سیستم های قطره ای دور آبیاری یک روز و حتی در صورت نیاز کمتر امکان پذیر است .
برای درختان و تا کها که گیاها نی دا ئمی با فاصله زیاد از یکد یگر می باشند ، قطره چکا نها به صورت واحد های ساخته شده مجزا بوده و توسط یک زایده به خط انتقال آب مرسوم به « لوله فرعی قطره چکان » ، « شیلنگ لوله فرعی » یا « لوله فرعی » متصل می گردند .
برخی قطره چکانها به صورت لوله های اسپاگتی شکل بوده و چند خروجی دارند . این امر برای افزایش سطح خیس شده با حداقل افزایش در هزینه است . برای گیاهان ردیفی کمتر دائمی مانند گوجه فرنگی ، نیشکر و توت‌فرنگی ، لوله فرعی و قطره چکانها را با هم به صورت یک واحد قابل جدا ساختن می سازند که یا سوراخهایی به فواصل 9 تا 36 اینچ دارند مانند لوله دو محفظه ای و یا دیواره های متخلخلی دارند که آب ار آنها به بیرون تراوش می نماید . در هر دو نوع سیستم قطره ای ، لوله های فرعی به خط انتقال آب مرسوم به « مانیفولد » متصل می شوند.